Stirner-Biyografi












































Stirner’in Sevgilisi Marie Dähnhardt’ın

Stirner Üzerine Notları

H. İbrahim Türkdoğan

line1.gif

Stirner’in biyografisini yazan J. H. Mackay’ın (1864-1933) 1898 yılının başlarında Stirner’in ikinci eşi Marie Dähnhardt ile (1818-1902) yaptığı bir soru-yanıt listesi. Bu listenin tamamı Mackay’ın Stirner-biyografisinde mevcut değildir; sadece birkaç yanıttan, kaynak verilmeksizin sözedilir. 1925 yılında Moskova’daki Marks-Engels-Enstitüsü’ne satılan Mackay’ın Moskova-Stirner-Arşivi’nde bulunmaktadır.

Bernd A. Laska, 1989 yılında orada yaptığı incelemelerinde listenin tamamını bulur. Dähnhardt tarafından İngilizce verilen yanıtların üçüncü bir kişiye dikte edildiği anlaşılıyor üslup açısından. Dolayısıyla, okurken buna dikkat edilmesi gerekiyor. Londra’da ikamet eden, 80 yaşın üzerinde ve “ölmeye hazırlanan” Dähnhardt, Mackay’la görüşmeyi reddedince, Mackay da alelacele el yazısıyla bir soru listesi hazırlar ve Dähnhardt’a iletir. İngilizce yanıtların Almanca çevirisi Laska tarafından gerçekleşmiştir.

Mackay’ın 21. sorusu dikkat çekicidir. Mackay üzerine daha önce yayınladığım bir incelememde (Max Stirner ve Bireyci Anarşistler) Mackay’ın Stirner felsefesini anlayabilecek bir yapıya sahip olmadığını, ama Stirner’i her hangi bir felsefe ekolüne de sığdırmaya çalıştığını, daha doğrusu bunu bile yapabilecek bir felsefi bilgiye sahip olmadığını dile getirmiştim. Neticede, yakın dostu ve bireyci anarşist B. Tucker’in yardımıyla Stirner’i Bireyci Anarşizm kategorisine sokuşturdu. Ve Mackay, yine felsefi yetersizliğinden, Biricik ve Mülkiyeti’nin bir hiciv olabileceğini bile düşünmüştür ve hatta Dähnhardt’a bunu soracak kadar da ciddiydi.  

Türkçeye aktarmamın nedeni: Hakkında zaten fazla bilgi olmayan Stirner’in biyografisine katkıda bulunmak. Neticede, Stirner’in sevdiği ve Biricik’ini ithaf ettiği Dähnhardt’ın kendi sözleridir, bir başkasına üstünkörü yazdırmış olsa da. Okurlar, belki işlerine yarayacak birkaç şey bulabilirler.

Not: Köşeli parantezler Laska’ya, normal parantezler bana ait.


line1.gif

Mackay-Dähnhardt Soru-Yanıt Listesi

Nezaketli Yanıtınıza Dayanarak
 

1. - Berlin’e ilk kez 1843 yılında geldiniz, değil mi? - 20 yaşındayken?

A.: yaşı anımsamıyor. Berlin’e daha önce gitmişti.

2. - Stirner’le Hippel’in “Özgürler Kulübü”nde mi tanıştınız yoksa onun aracılığıyla mı oraya gitmeye başladınız?

A.: Dr. Zabel’in evinde bazı arkadaşlar üzerinden tanıştı Stirner’le.  O saygıdeğer insanların [anlaşılan “Özgürler Kulübü” elemanlarını kastediyor] daha sonraki durumları hakkında hiçbir bilgisi yok.

3. - 21 Ekim 1843’te Stirner’in Neu Cölln, am Wasser 23, Berlin’deki evinde evlendiniz, değil mi? - Şahit ve konuklar kimlerdi, Bruno ve Edgar Bauer, Ludwig Buhl ve Wilhelm Jordan dışında?

A.: anımsamıyor ne zaman evlendiklerini. Genç bir İngiliz bayan ve memur Kochius oradaydılar.

4. - Yüzükler meselesi konusunda ne diyorsunuz?

A.: “yüzükler meselesi” diye bir şey bilmiyor.

5. - Bir bilgiye göre o zamanki servetiniz 10’000, başka bir bilgiye göre 30’000 Taler olduğu biliniyor. Bu soruyu sadece ve sadece bu bilgilerin alenen bilindiği için soruyorum.

A.: [yanıtsız]

6. - Mutlu bir evlilik değil miydi? - Dışa yönelik böyle bir görünümü varmış, ve birbirinizi o kadar çok seviyormuşsunuz ki aranızda asla kötü bir sözün geçmemiş olduğu tekrar tekrar vurgulanmıştır.

A.: [yanıtsız]

7. - Stirner, sizin servetinizi nasıl harcadı, bilindiği kadarıyla normal bir yaşantınız varmış? - Kitabını kendi parasıyla mı bastırdı? - Bruno Bauer’in size olan borcu fazla değil miydi?

A.: Bay B. Bauer borçlarını ödedi. Hâlâ sinirleniyor bunu düşündükçe, kültürlü bir adam nasıl olur da kendisine tamamen güvenen güçsüz bir kadının güvenini kendi yararına kullanabilirdi? Bu nedenle geri çekildi ve ona olan saygısını yitirdi. Bildiği şey, herşeye karşın borçlarını hiçbir zaman ödemedi. İngiltere’ye gitmeden kısa süre önce parmaklarındaki yüzükleri ondan aldı.

8. - Berlin’den ne zaman ayrıldınız?

A.: unutmuş

9. - Sizin öneriniz üzerine ayrıldınız. Daha iyi koşullarda tekrar birleşmek amacıyla anlaşarak mı ayrıldınız?

A.: O (M.D.) böyle bir şey düşünmedi, çünkü o etik sahibi bir insandır, kendi ekmeğini kendi kazanır. Stirner gibi borçlarla yaşayan ve çalışmayacak kadar tembel ve açıkgöz değildir.  

10.: - Ayrıldıktan sonra ne kadar bir süre yazıştınız? - Mektuplar duruyor mu?

A.: unutmuş

11. - Ne zaman boşandınız? - Berlin’de mi gerçekleşti boşanma?

A.: unutmuş

12.: - Stirner, Gropius Kız Okulunda çalışıyordu sizinle evlendiğinde. Kitabından dolayı mı ayrıldı bu işinden? - Lise öğretmeni miydi?

A.: Ondan okulda kalmasını rica etti, çünkü az da olsa neticede bir geliri vardı, ama Stirner çok gururlu ve tembeldi.

13. - Akrabalarından hangileri ona daha yakındı? - Annesi ondan (Stirner’den) sonra mı ölmüştü? - Berlin de miydi (annesi)? Nasıl bir kadındı? - Gerçekten ruh hastası mıydı?

A.: - O [M.D.] onun akrabalarından kimseyi tanımıyordu. “Ruh hastası” olarak adlandırdığı annesinin Berlin’de yaşamış olduğunu sanmıyor.

14. - Her hangi bir gazetede Stirner’in bir resmi hiç yayınlandı mı? - Ekteki çizim [tahminen Engels’in çizimi] Stirner’le az da olsa bir benzerliği var mı? -Var mı her hangi bir resmi? - Sahip misiniz böyle bir resmine?

A.: […okunamıyor…] Çizim ona benzemiyor.

15. - Stirner’in en yakın dostu kimdi? - Bruno Bauer? - Edgar Bauer? - Ludwig Buhl? - E. Meyen? - Albert Fränkel? - Eduard Sass? -Yakın dostu var mıydı? - Olmadığı söyleniyor.

A.: gerçek dost edinemeyecek kadar egosantrikti.

16. - Arthur Müller ile tanışıyor muydunuz? - Stirner’in son tanıdıklarından biri o olması gerekiyordu. Yaşıyor mu hâlâ?

A.: onu tanımıyor

17. - Kimin eline geçmiş olabilir (Stirner'in) dökümanları?

A.: bilmiyor

18. - Kime danışabilirim, çalışmalarım için bilgi edenebilmek için?

A.: Dr. Zabel’in, eğer yaşıyorsa, bilgisi olabilir.

19. - Stirner hakkında şu tanımlama doğrumu? - Orta boy - sarışın - “lise öğretmeni tarzında”- gümüş çerçeve gözlük - mavi gözlü, yumuşak bakışlı - her zaman temiz ve basit giysi - hiçbir anlamda dikkat çekmeyen.

A.: Bir “Dandy”e benziyordu, iç dünyasını güzel dış dünyasıyla saklamak isteyen biri gibi.

20. - Şu karakter özellikleri doğru mu? Her anlamda ihtiyatlı - her anlamda tutkusuz - alkol ve sigara içmeyen [M.D.: bütün gün puro içiyordu] - iç dünyasında yetkin [M.D.: daha ziyade çok uyanık]  - umursamazlığa varacak kadar pasif -pek nezih bir tabiat - dedikodu bilmeyen - fazla tartışmayan - asla çiğ olmayan, asla sinik olmayan - çok dostça, ama insan ilişkilerinde zor biri olan.

A.: [köşeli parantezdekiler hariç hiçbiri]

21. - Stirner, çalışmasının (BvM) bir hiciv olabileceğini içeren her hangi bir imada bulundu mu?

A.: onun yanında hayır

22. - [boş]

23. - Peki, hangi kaynaklar Stirner’in etkisi konusunda bilgilendiricidir? - Hangi gazetelerde yazıyordu? - Hangi kitaplarda söz konusu edildi?

Dergiler: [açıklama yok]
Kitaplar: ne yazık ki bir şey söyleyemiyor; Adam Smith’in bir kitabını çevirmişti beraberlerken, ama bu çeviriyi bitirip bitirmediğini bilmiyor.


line1.gif

yukarı E- Mail Ana Sayfa