Stirner’in Sevgilisi Marie Dähnhardt’ın
Stirner Üzerine
Notları
H.
İbrahim Türkdoğan
Stirner’in biyografisini yazan
J. H. Mackay’ın (1864-1933) 1898 yılının başlarında Stirner’in ikinci eşi Marie
Dähnhardt ile (1818-1902) yaptığı bir soru-yanıt listesi. Bu listenin tamamı
Mackay’ın Stirner-biyografisinde mevcut değildir; sadece birkaç yanıttan,
kaynak verilmeksizin sözedilir. 1925 yılında Moskova’daki
Marks-Engels-Enstitüsü’ne satılan Mackay’ın Moskova-Stirner-Arşivi’nde
bulunmaktadır.
Bernd A. Laska, 1989 yılında
orada yaptığı incelemelerinde listenin tamamını bulur. Dähnhardt tarafından İngilizce
verilen yanıtların üçüncü bir kişiye dikte edildiği anlaşılıyor üslup açısından.
Dolayısıyla, okurken buna dikkat edilmesi gerekiyor. Londra’da ikamet eden, 80
yaşın üzerinde ve “ölmeye hazırlanan” Dähnhardt, Mackay’la
görüşmeyi reddedince, Mackay da alelacele el yazısıyla bir soru listesi
hazırlar ve Dähnhardt’a iletir. İngilizce yanıtların Almanca
çevirisi Laska tarafından gerçekleşmiştir.
Mackay’ın 21. sorusu dikkat
çekicidir. Mackay üzerine daha önce yayınladığım bir incelememde (Max Stirner
ve Bireyci Anarşistler) Mackay’ın Stirner felsefesini anlayabilecek bir yapıya
sahip olmadığını, ama Stirner’i her hangi bir felsefe ekolüne de sığdırmaya
çalıştığını, daha doğrusu bunu bile yapabilecek bir felsefi bilgiye sahip
olmadığını dile getirmiştim. Neticede, yakın dostu ve bireyci anarşist B. Tucker’in
yardımıyla Stirner’i Bireyci Anarşizm kategorisine sokuşturdu. Ve Mackay, yine
felsefi yetersizliğinden, Biricik ve Mülkiyeti’nin bir hiciv olabileceğini bile düşünmüştür ve hatta Dähnhardt’a bunu
soracak kadar da ciddiydi.
Türkçeye aktarmamın nedeni: Hakkında
zaten fazla bilgi olmayan Stirner’in biyografisine katkıda bulunmak. Neticede,
Stirner’in sevdiği ve Biricik’ini ithaf ettiği Dähnhardt’ın kendi sözleridir,
bir başkasına üstünkörü yazdırmış olsa da. Okurlar, belki işlerine yarayacak
birkaç şey bulabilirler.
Not: Köşeli parantezler
Laska’ya, normal parantezler bana ait.
Mackay-Dähnhardt
Soru-Yanıt Listesi
Nezaketli
Yanıtınıza Dayanarak
1. - Berlin’e ilk kez 1843 yılında geldiniz, değil mi? - 20 yaşındayken?
A.: yaşı anımsamıyor. Berlin’e
daha önce gitmişti.
2. - Stirner’le Hippel’in “Özgürler Kulübü”nde mi tanıştınız yoksa onun
aracılığıyla mı oraya gitmeye başladınız?
A.: Dr. Zabel’in evinde bazı
arkadaşlar üzerinden tanıştı Stirner’le. O saygıdeğer insanların [anlaşılan “Özgürler Kulübü”
elemanlarını kastediyor] daha sonraki durumları hakkında hiçbir bilgisi yok.
3. - 21 Ekim 1843’te Stirner’in Neu Cölln, am
Wasser 23, Berlin’deki evinde evlendiniz, değil mi? - Şahit ve konuklar
kimlerdi, Bruno ve Edgar Bauer, Ludwig Buhl ve Wilhelm
Jordan dışında?
A.: anımsamıyor ne zaman evlendiklerini.
Genç bir İngiliz bayan ve memur Kochius
oradaydılar.
4. - Yüzükler meselesi konusunda ne
diyorsunuz?
A.: “yüzükler meselesi” diye bir şey bilmiyor.
5. - Bir bilgiye göre o zamanki servetiniz 10’000, başka bir bilgiye göre
30’000 Taler olduğu biliniyor. Bu soruyu sadece ve sadece bu bilgilerin alenen
bilindiği için soruyorum.
A.: [yanıtsız]
6. - Mutlu bir evlilik değil miydi? - Dışa
yönelik böyle bir görünümü varmış, ve birbirinizi o kadar çok seviyormuşsunuz
ki aranızda asla kötü bir sözün geçmemiş olduğu tekrar tekrar vurgulanmıştır.
A.: [yanıtsız]
7. - Stirner, sizin servetinizi nasıl harcadı,
bilindiği kadarıyla normal bir yaşantınız varmış? - Kitabını kendi parasıyla mı
bastırdı? - Bruno Bauer’in size olan borcu fazla değil miydi?
A.:
Bay B. Bauer borçlarını ödedi. Hâlâ
sinirleniyor bunu düşündükçe,
kültürlü
bir adam nasıl olur da kendisine tamamen güvenen
güçsüz bir kadının güvenini
kendi yararına kullanabilirdi? Bu nedenle geri çekildi ve ona
olan saygısını
yitirdi. Bildiği şey, herşeye karşın borçlarını hiçbir
zaman ödemedi.
İngiltere’ye gitmeden kısa süre önce parmaklarındaki
yüzükleri ondan aldı.
8. - Berlin’den ne zaman ayrıldınız?
A.: unutmuş
9. - Sizin öneriniz üzerine ayrıldınız. Daha
iyi koşullarda tekrar birleşmek amacıyla anlaşarak mı ayrıldınız?
A.: O (M.D.) böyle bir şey düşünmedi, çünkü o etik sahibi bir insandır,
kendi ekmeğini kendi kazanır. Stirner gibi borçlarla yaşayan ve çalışmayacak
kadar tembel ve açıkgöz değildir.
10.: - Ayrıldıktan sonra ne kadar bir süre
yazıştınız? - Mektuplar duruyor mu?
A.: unutmuş
11. - Ne zaman boşandınız? - Berlin’de mi
gerçekleşti boşanma?
A.: unutmuş
12.: - Stirner, Gropius Kız Okulunda
çalışıyordu sizinle evlendiğinde. Kitabından dolayı mı ayrıldı bu işinden? - Lise
öğretmeni miydi?
A.: Ondan okulda kalmasını rica etti, çünkü az da olsa neticede bir
geliri vardı, ama Stirner çok gururlu ve tembeldi.
13. - Akrabalarından hangileri ona daha
yakındı? - Annesi ondan (Stirner’den) sonra mı ölmüştü? - Berlin de miydi
(annesi)? Nasıl bir kadındı? - Gerçekten ruh hastası mıydı?
A.: - O [M.D.] onun akrabalarından kimseyi tanımıyordu. “Ruh hastası”
olarak adlandırdığı annesinin Berlin’de yaşamış olduğunu sanmıyor.
14. - Her hangi bir gazetede Stirner’in bir
resmi hiç yayınlandı mı? - Ekteki çizim [tahminen Engels’in çizimi] Stirner’le
az da olsa bir benzerliği var mı? -Var mı her hangi bir resmi? - Sahip misiniz
böyle bir resmine?
A.: […okunamıyor…] Çizim ona benzemiyor.
15. - Stirner’in en yakın dostu kimdi? - Bruno Bauer? - Edgar Bauer? -
Ludwig Buhl? - E. Meyen? - Albert Fränkel? - Eduard Sass? -Yakın dostu var
mıydı? - Olmadığı söyleniyor.
A.: gerçek dost edinemeyecek
kadar egosantrikti.
16. - Arthur Müller ile tanışıyor muydunuz? - Stirner’in son
tanıdıklarından biri o olması gerekiyordu. Yaşıyor mu hâlâ?
A.: onu tanımıyor
17. - Kimin eline geçmiş olabilir (Stirner'in) dökümanları?
A.: bilmiyor
18. - Kime danışabilirim, çalışmalarım için
bilgi edenebilmek için?
A.: Dr. Zabel’in, eğer yaşıyorsa, bilgisi olabilir.
19. - Stirner hakkında şu tanımlama doğrumu? -
Orta boy - sarışın - “lise öğretmeni
tarzında”- gümüş çerçeve gözlük - mavi gözlü, yumuşak bakışlı - her
zaman temiz ve basit giysi - hiçbir anlamda dikkat çekmeyen.
A.: Bir “Dandy”e benziyordu, iç dünyasını güzel dış dünyasıyla saklamak
isteyen biri gibi.
20. - Şu karakter özellikleri doğru mu? Her
anlamda ihtiyatlı - her anlamda tutkusuz - alkol ve sigara içmeyen [M.D.:
bütün gün puro içiyordu] - iç dünyasında yetkin [M.D.: daha ziyade çok uyanık] - umursamazlığa varacak kadar pasif -pek nezih
bir tabiat - dedikodu bilmeyen - fazla tartışmayan - asla çiğ olmayan, asla
sinik olmayan - çok dostça, ama insan ilişkilerinde zor biri olan.
A.: [köşeli parantezdekiler hariç hiçbiri]
21. - Stirner, çalışmasının (BvM) bir hiciv
olabileceğini içeren her hangi bir imada bulundu mu?
A.: onun yanında hayır
22. - [boş]
23.
- Peki, hangi kaynaklar Stirner’in etkisi konusunda bilgilendiricidir? - Hangi
gazetelerde yazıyordu? - Hangi kitaplarda söz konusu edildi?
Dergiler:
[açıklama yok]
Kitaplar:
ne yazık ki bir şey söyleyemiyor; Adam
Smith’in bir kitabını çevirmişti beraberlerken, ama bu çeviriyi bitirip
bitirmediğini bilmiyor.
|